Zdrowy styl życia

Produkty zbożowe dostarczają węglowodanów złożonych, błonnika pokarmowego oraz białka roślinnego. Są również źródłem składników mineralnych takich jak żelazo, miedź, magnez, cynk, potas i fosfor oraz witamin, przede wszystkim z grupy B oraz witaminę E. Wartość żywieniowa produktów zbożowych jest uzależniona od stopnia przemiału ziarna, w trakcie którego usuwane są zewnętrzne części bogate w składniki odżywcze. Większą zawartość witamin, składników mineralnych oraz błonnika pokarmowego mają grube kasze i pieczywo razowe.

Warzywa i owoce są źródłem antyoksydantów, włókna pokarmowego, cennych witamin (zwłaszcza witaminy C oraz B-karotenu). Dostarczają organizmowi kwas foliowy, wapń, potas, magnez i sód. Zawarta w owocach i warzywach nierozpuszczalna oraz nieulegająca trawieniu w przewodzie pokarmowym frakcja błonnika reguluje jego perystaltykę, zapobiegając zaparciom. Błonnik korzystnie wpływa również na stężenie cholesterolu i glukozy we krwi. Owoce zawierają dużo cukrów prostych, dlatego warto spożywać więcej warzyw: sałatę, szpinak, cykorię, pomidory, rzodkiewki, ogórki, selera naciowego, kapustę (zwłaszcza pekińską), brokuły, kalafiora, cukinię, kabaczka, bakłażana, fasolkę szparagową, szparagi.

Mleko i przetwory mleczne to główne źródła wapnia w diecie. Dostarczają białko o wysokiej wartości biologicznej, witaminy z grupy B (głównie B₂), witaminy A i D oraz składniki mineralne: magnez, potas i cynk.

Tłuszcz mleczny zawiera nasycone kwasy, dlatego warto wybierać mleko i jego przetwory o obniżonej zawartości tłuszczu. Nasycone kwasy tłuszczowe występujące głównie w tłuszczach pochodzenia zwierzęcego, zwiększają stężenie cholesterolu w surowicy krwi. To zwiększa ryzyko rozwoju miażdżycy i chorób układu sercowo-naczyniowego.

Mleko odtłuszczone nie zawiera witaminy A i D, natomiast ilość wapnia, witaminy B₂ i białka się nie zmienia.

Z tłuszczu pokarmowego powinno pochodzić 20 – 35% dziennego zapotrzebowania energii. Nasycone kwasy tłuszczowe powinny dostarczać poniżej 10% całej energii, a kwasy wielonienasycone – w granicach 6 – 10%. Dlatego z produktów zwierzęcych wybieraj te o najmniejszej zawartości nasyconych kwasów tłuszczowych (drób spożywaj kilka razy w tygodniu, a chude mięso czerwone – kilka razy w miesiącu).

Tłuszcze pochodzenia zwierzęcego zastępuj roślinnymi. Spożywaj olej rzepakowy i oliwę z oliwek, ale w niewielkich ilościach – ok. dwie porcje dziennie (jedna porcja to 15 g oleju lub 30 g margaryny), ponieważ są one źródłem jednonienasyconych i wielonienasyconych kwasów tłuszczowych.

Podczas tworzenia codziennego jadłospisu pamiętaj, że tłuszcze są spożywane zarówno w formie „widocznej” (masło, olej, margaryna, smalec, tłuszcz przy mięsie czy wędlinach), jak i w potrawach i produktach, takich jak mięso, sery, wyroby cukiernicze.

Ograniczenie spożycia tłuszczów, zwłaszcza zwierzęcych, i produktów obfitujących w cholesterol jest warunkiem profilaktyki chorób układu krążenia, ma również istotne znaczenie w zapobieganiu i leczeniu otyłości. Pamiętaj, że tłuszcz jest najbardziej kalorycznym składnikiem pokarmowym: 1 g tłuszczu dostarcza 9 kcal, a 1 g białka czy węglowodanów – 4 kcal.

Unikaj potraw smażonych lub pieczonych w tradycyjny sposób – zawierają wysoką zawartość tłuszczów stosowanych do ich przygotowania. Możesz piec w folii aluminiowej, w rękawie, na grillu, gotować (również na parze) lub dusić bez uprzedniego obsmażania. Nie doprawiaj potraw zasmażkami, śmietaną i mąką. Zrezygnuj ze spożywania dań typu fast food.

Jedz 150 g chudego mięsa lub ryb dziennie.

Mięso jest źródłem pełnowartościowego białka, witamin z grupy B, szczególnie B₁ i B₁₂, witaminy PP oraz łatwo przyswajalnego żelaza.

W miarę możliwości mięso zastępuj rybami, nasionami roślin strączkowych i jajami, które są źródłem pełnowartościowego białka.

Ryby w porównaniu z mięsem zawierają więcej składników mineralnych. Są źródłem jodu i fluoru. Spożywaj 2 – 3 porcje pieczonych lub gotowanych ryb po 150 g tygodniowo. Jedz zwłaszcza tłuste ryby morskie – mają wysoką zawartość wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3.

Produkty strączkowe zawierają węglowodany złożone, witaminy z grupy B oraz składniki mineralne, takie jak: żelazo, fosfor i wapń. 1 – 2 razy w tygodniu zastępuj mięso daniem z warzyw strączkowych (fasola, groch, soja, soczewica).

Jaja (podobnie jak mięso) zawierają prawie wszystkie składniki odżywcze potrzebne organizmowi. Pamiętaj jednak, że w żółtku zawarta jest duża ilość cholesterolu, którego nadmiar jest szkodliwy dla naszego organizmu. Niewskazane jest więc spożywanie więcej niż 7 jaj tygodniowo.

Publikacja zrealizowana w ramach Narodowego programu przeciwdziałania chorobom cywilizacyjnym Moduł I Program zapobiegania nadwadze i otyłości oraz przewlekłym chorobom niezakaźnym poprzez poprawę żywienia i aktywności fizycznej POL-HEALTH, finansowanego przez ministra zdrowia pn. „Normy żywienia dla populacji polskiej&ndash nowelizacja” Red. naukowy: prof. dr hab. Mirosław Jarosz, Warszawa, IŻŻ, 2012.

Cukier jest źródłem tzw. pustych kalorii. Słodycze nie wzbogacają organizmu w jakiekolwiek składniki odżywcze, dostarczają jedynie kalorii. Nadmierne spożycie cukrów prostych może prowadzić do otyłości i powodować próchnicę zębów.

Sód zawarty w soli odgrywa ważną rolę w procesach metabolicznych zachodzących w organizmie. Jednak jego nadmiar w diecie może spowodować wzrost ciśnienia tętniczego krwi. Dzienne spożycie soli nie powinno przekraczać 5 – 6 g (1 płaska łyżeczka do herbaty).

Zrezygnuj z dosalania potraw i ogranicz dodawanie soli w czasie ich przygotowywania. Tradycyjną sól zastępuj solą niskosodową lub różnego rodzaju mieszankami ziołowymi i przyprawami. Podczas przygotowywania posiłków pamiętaj, że sól jest dodawana w dużych ilościach w trakcie przemysłowej produkcji konserw, wędlin, serów, kiszonek, wędzonek, marynat, a także zup w proszku i niektórych przypraw.

Organizm nie może magazynować większej ilości wody, dlatego pij ją w małych ilościach, ale często. Niedostateczna ilość płynów może doprowadzić do odwodnienia. Pij co najmniej 2 l wody dziennie, jednocześnie ogranicz spożycie napojów słodzonych.

Alkohol jest bardzo kaloryczny, nie zawiera żadnych niezbędnych składników pokarmowych, a u osób z podwyższonym stężeniem triglicerydów sprzyja ich dalszemu wzrostowi. W nadmiarze podnosi także ciśnienie krwi.

Pamiętaj, że częste spożywanie nawet umiarkowanych ilości może prowadzić do uzależnienia. Nie przekraczaj 2 drinków dziennie. Za 1 drinka uważa się kieliszek wódki, lampkę wina (75 – 100 ml) lub szklankę piwa.

Ruch korzystnie wpływa na sprawność, samopoczucie i prawidłową sylwetkę. Pomaga także w utrzymaniu odpowiedniej wagi ciała.